De vereniging Ondernemers in Geschiedenis heet Femke Knoop welkom als nieuw lid.
Femke Knoop is historicus en journalist. Ze deed onderzoek naar en schreef een boek over het Amsterdamse modehuis Hirsch & Cie. In 2019 en 2020 was ze reizende reporter van de Maand van de Geschiedenis. En verder geeft ze lezingen over onder andere modegeschiedenis en joodse geschiedenis.
Hulp nodig bij (genealogisch) onderzoek, het maken van een tentoonstelling of het schrijven van teksten? Dan bent u bij haar aan het juiste adres. Ook voor lezingen of ontwikkelen van educatieve projecten, fietsroutes of (stads)wandelingen kunt u bij haar terecht.
Informatie over haar activiteiten als zelfstandig historicus vindt u op haar bureaupagina op deze website.
Wie is jouw held - Meijndert van der Thijnen of Carl Rabenhaupt? Deze vraag staat centraal in de tijdelijke tentoonstelling Helden van Coevorden in het Stedelijk Museum Coevorden over de bevrijding van de vestingstad in 1672. Ons verenigingslid Willy van der Schuit heeft de tentoonstelling gemaakt, in nauwe samenwerking met Helga de Graaf van Studio Eye Candy.
Keerpunt in Rampjaar 1672
Dit is de eerste tentoonstelling van een tweeluik over het Rampjaar 1672. Bij de bevrijding van Coevorden steken twee helden met kop en schouders boven iedereen uit: Meijndert van der Thijnen en Carl Rabenhaupt. Naast vele dappere mannen hebben zij allebei vanuit hun eigen achtergrond en positie een cruciale rol gespeeld in de strijd tegen Bisschop Bernhard von Galen uit Münster, bekend als de beruchte Bommen Berend. De bevrijding van Coevorden geldt als een keerpunt in moreel opzicht van de bevolking van de Nederlanden.
Helden van nu
Beide heren raken ons met hun moed, inzicht, slimheid en lef. Hun daden spreken 350 jaar later nog steeds tot de verbeelding. Zij zetten hun leven – en dat van hun naasten – op het spel voor de goede zaak. Zij vertegenwoordigen samen de eeuwige hoop op vrede. Die eigenschappen zien wij terug bij helden van vandaag de dag, of het nu in de film is of in het echt. Ook zij zetten hun eigen leven in de waagschaal bij de zorg voor iemand in nood of in een morele situatie, zonder dat zij daar bij voorbaat beter van worden of een beloning krijgen. In Helden van Coevorden staan de rollen, drijfveren en levensloop van Rabenhaupt en Van der Thijnen centraal. Vanaf oktober vertelt de tweede expositie over het verloop van de strijd en de bevrijding.
_____
Links
- De expositie Helden van Coevorden is gemaakt door Willy van der Schuit in nauwe samenwerking met Helga de Graaf en is te zien van 9 april tot 25 september 2022 in Stedelijk Museum Coevorden
- Diane Brodie schilderde voor de expositie een portret van Mijndert van der Thijnen, één van de helden van Coevorden.
- Nieuws over de opening van de expositie in Coevorder Nieuws.
- De post van Willy van der Schuit op LinkedIn.
De vereniging Ondernemers in Geschiedenis heet Herman Postema welkom als nieuw lid.
Met zijn bedrijf Chartanovum biedt Herman Postema diverse diensten aan, zoals transcriberen van oude handschriften, zoals charters, notulenboeken, notariële akten, en dergelijke, maar ook inventariseren van (particuliere) archieven. Ook geeft hij historische rondleidingen, schrijft hij artikelen en werkt hij mee aan publicaties. Eigen publicaties zijn vooral gericht op lokaal historisch onderzoek en kerkgeschiedenis van de zeventiende eeuw.
Informatie over zijn activiteiten als zelfstandig historicus vindt u op zijn bureaupagina op deze website.
Alette Jacobs was de eerste Nederlandse vrouw die aan een universiteit afstudeerde. In 1877 en 1878 slaagde ze voor haar artsexamen. Daarmee was ze ook de eerste vrouwelijke arts in Nederland. Ze promoveerde in 1879 en ontwikkelde zich tot een belangrijke feministe en pacifiste. Na een periode in Londen vestigde ze zich als huisarts in Amsterdam. Het adres waar ze werkte was tot voor kort onbekend. Op 13 maart 2022 werd in het Jordaanmuseum het adres van Jacobs armenpraktijk in de Jordaan onthuld.
Op 13 maart 2022 onthulde het Jordaanmuseum in samenwerking met Atria, het Amsterdamse kenniscentrum voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, het adres van de armenpraktijk van dokter Aletta Jacobs in de Jordaan, tegenwoordig de bekendste Amsterdamse volksbuurt, maar ooit een wijk vol schrijnende armoede en achterstand. Het adres waar Jabobs praktijk hield – Tichelstraat nummer 40 - was lang onbekend. Historicus Marten van Harten vond het als bijvangst in zijn onderzoek naar professor Eduard Maurits Meijers (1880-1954).
Tijdens een geanimeerde middag in het gebouw van de stichting ‘Tot Heil des Volks’, midden in de Jordaan, schetste de biografe van Aletta Jacobs, professor Mineke Bosch, de persoon van Jacobs en haar activiteiten als eerste afgestudeerde vrouwelijke arts én voorvechtster van vrouwenrechten. Het gratis spreekuur voor vrouwen en kinderen, sinds 1890 in de Jordaan, illustreert de samenhang tussen haar idealen. Mieke Krijger van het Jordaanmuseum gaf vervolgens een beeld van bewoonsters in de gangen en sloppen.
Vervolgens vertelde Marten van Harten over zijn zoektocht die begon bij buurtcentrum ‘Ons Huis’ in de Rozenstraat, ook in Amsterdam. Sinds 1890 is ‘Ons Huis’ het eerste buurtcentrum in Europa voor ‘volksverheffing’.
Slagvaardige vrouwen
Het lijkt een vreemde sprong van professor E.M. Meijers, de ontwerper van het naoorlogse Nieuw Burgerlijk Wetboek, naar Aletta’s armenpraktijk in de 1890’er jaren. De verbinding is dat veel van Meijers’ haast onafzienbare juridische werk niet geschreven zou zijn zonder Tony Gottschalk, een volleerd maatschappelijk werkster in de Jordaan. Deze Tony Gottschalk is de schakel die Meijers en Jacobs verbindt.
‘Ons Huis’ was een initiatief van de sociale hervormster Hélène Mercier, die op huisbezoeken met Aletta geschokt was door de ellendige woonomstandigheden. Zij kreeg steun van prof. Willem Treub, leermeester van Meijers, die zijn studenten aanmoedigde hier gratis rechtshulp te bieden. Een ander baanbrekend initiatief was de ‘School voor Maatschappelijk Werk’, waar Tony Meijers-Gottschalk een sociaal bewogen burgermeisje uit de Linnaeusbuurt, vanaf 1908 de opleiding volgde tot woningopzichteres van arbeiderswoningen. Hier ontmoette ze haar vroegere buurtgenoot, advocaat mr. E.M. Meijers als docent arbeid- en verzekeringsrecht. Beiden kwamen net als Aletta uit een joods-seculier milieu. Een jaar later trouwden ze. In 1910 volgde E.M. Meijers’ benoeming tot hoogleraar in 1910. Vervolgens verhuisde het echtpaar naar Leiden. Dankzij echtgenote Tony kon professor Meijers een gigantisch oeuvre opbouwen, terwijl zij als moeder van vier dochters actief bleef in Aletta’s kiesrechtbeweging. In Leiden bleef de deur wekelijks openstaan voor kosteloze rechtsadviezen aan hulpbehoevende Leidenaars.
Er waren meer slagvaardige vrouwen in Meijers’ kring. Zo was Eduard Meijers’ zus Clara Meijers medestrijdster van Aletta en oprichtster van de eerste Vrouwenbank in 1927. Hun pleegzus en nicht Estella Zeehandelaar was actief in de ‘Vereeniging Onderlinge Vrouwenbescherming’ voor rechten van ongehuwde moeders. Zij was bovendien penvriendin van de Javaanse Raden Adjeng Kartini, pionierster van onderwijsrecht voor vrouwen en meisjes in Oost-Indië. En dan was er nog nicht Mathilde Meijers, een van de eerste apothekeressen na Aletta’s zus Charlotte Jacobs. Aletta Jacobs, Willem Treub en Eduard Meijers waren betrokken bij het sociaal-liberale ‘Algemeen Nederlandsch Werklieden Verbond’. Zo vond Marten van Harten in het tijdschrift 'De Werkmansbode’ naast discussies over arbeidswetgeving ook advertenties van Aletta’s gratis spreekuur. En dat adres bleek dus Tichelstraat huisnummer 40 te zijn, uiteraard in Amsterdam. De nog intacte gevel van Tichelstraat 40 is nu een zichtbare herinneringsplaats voor dit stukje vrouwengeschiedenis én rechtsgeschiedenis.
Marten van Harten
Historicus Marten van Harten schrijft als extern promovendus aan de Universiteit van Leiden een biografie van Meijers; eerder ontdekte hij de eerste filmbeelden van Aletta Jacobs.
_____
Links
- Onthulling praktijkadres Aletta Jacobs op de website van het Jordaan Museum en de website van Atria.
- Artikel over Aletta Jacobs in de herinneringscultuur.
- Artikel over Cleveringa en Meijers in de herinneringscultuur.
- Facebook post over rechtshulp van Meijers in de Jordaan.
- Ontdekking van de eerste filmbeelden van Aletta Jacobs door Marten van Harten.
- Bekijk via de krantenwebsite www.Delpher.nl enkele van de advertenties van de praktijk van Aletta Jacobs, Tichelstraat 40 in Amsterdam, in De Werkmansbode van 1890-1891.
- Artikel via de krantenwebsite www.Delpher.nl in het Friesch Volksdagblad van 16 augustus 1891 waarin de praktijk van Aletta Jacobs, Tichelstraat 40 in Amsterdam, wordt genoemd.
- Artikel via de krantenwebsite www.Delpher.nl in het De Werkmansbode nr. 5 van september 1891 waarin de praktijk van Aletta Jacobs, Tichelstraat 40 in Amsterdam, wordt genoemd.
‘Op donderdag 19 en vrijdag 20 maart [2020] explodeerde de boel.’ SEH-arts Marion Schaap: ‘Op donderdag kregen we in vijf uur meer dan vijftig patiënten binnen op de Spoedeisende Hulp (SEH). Elke paar minuten kwam er iemand bij.’ Aan het einde van de dag waren er 131 patiënten in huis; 51 meer dan op woensdag. Bovendien was een aantal van hen zo ziek dat ze rechtstreeks van de SEH naar de IC gingen - en daar was men totaal niet op de situatie voorbereid.
Een intensivist stond met een arts-assistent op de IC. Een week later vertelde hij in de Volkskrant: ‘Vanaf half twaalf ’s nachts dacht ik: het moet nu rustiger worden, anders ga ik dit niet trekken, maar de coronapatiënten met ademnood bleven maar komen. Ik blééf maar intuberen.’ Er ontstond paniek. ‘Verpleegkundigen waren aan het huilen; ze hadden er geen controle meer over. (…) Om drie uur ’s nachts heb ik alle specialisten die ik kon bereiken gebeld: twee SEH-artsen, een anesthesioloog, twee intensivisten. Iedereen kwam.’
Een IC-verpleegkundige: ‘Normaal zijn we in de nacht met vier verpleegkundigen en twee artsen. Toen waren we met vijftien heen en weer aan het rennen.’ Dat was hard nodig, omdat de hel was losgebroken: een lopende band van vijf intubaties. Het moeilijkste vond ze het moment van de eerste intubatie. ‘Dan kijk je de gang in en zie je nog twee patiënten aankomen. En wie moet dat doen?’
Bestuursvoorzitter vond Bart Berden deze nacht het ‘zwaarste moment’ van de crisis. ‘Toen ik zag hoe dicht onze professionals tegen de rand aan zaten, dacht ik: “Het zou wel eens helemaal mis kunnen gaan.” Dat heeft me echt veel angst bezorgd. En als niet was uitgeplaatst en de groei door de lockdown niet was afgevlakt, dan hadden we nacht na nacht zo’n horrorsituatie meegemaakt.’
Deze passage komt uit het boek Met of tegen elkaar dat Rob Wolf in opdracht van het Elisabeth Twee Steden Ziekenhuis (ETZ) heeft geschreven en in 2021 verscheen. De oorspronkelijke opdracht betrof de fusie uit 2016 tussen de twee Tilburgse ziekenhuizen. In het voorjaar van 2020 werd afgesproken dat ook de ervaringen van ziekenhuismedewerkers tijdens de eerste coronacrisis zouden worden vastgelegd. Dit geeft het boek een bovenregionale betekenis. Niet alleen was Noord-Brabant het brandpunt van de eerste coronacrisis, daarbinnen nam het ETZ een centrale positie in. Omdat hier op 27 februari 2020 de eerste coronapatiënt werd opgenomen, had het ziekenhuis geen voorbeeld en speelde het noodgedwongen een pioniersrol. Ten slotte verscheen bestuursvoorzitter Berden als voorzitter van de gezondheidsregio Noord-Brabant vrijwel dagelijks op tv.
Rob Wolf, Met of tegen elkaar. De Tilburgse ziekenhuizen 1945-2020. De eerste coronacrisis (februari – juni 2020) in het ETZ. Nijmegen 2021 ISBN 9789076791180
Ruim 150 jaar (1845-1996) vormde de Nieuwe Achtergracht het hart van de wereldberoemde Amsterdamse diamantindustrie, de enige grote bedrijfssector waarin de joodse cultuur de norm stelde. Zo was de Diamantbeurs op sjabbat gesloten en was het jargon doorspekt met Jiddische woorden. Vanuit de diamantindustrie is de eerste moderne vakbond van Nederland voortgekomen. Ook op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, cultuur en internationale betrekkingen heeft de diamantindustrie veel voor de stad en voor Nederland betekend.
Daniël Metz omlijst de historische feiten met tientallen citaten uit de literatuur. De brede historische blik geeft een prachtig tijdsbeeld, vanaf de industrialisatie tot heden.
Daniël Metz, Diamantgracht. Het joodse hart van een typisch Amsterdamse industrie (Zutphen: Walburg Pers 2022), 272 blz., ISBN 9789462495494, prijs: € 29,99.
Presentatie
datum: 26 april 2022
tijd: 15:30 (inloop vanaf 15:00)
locatie: de Diamantbeurs, Weesperplein 4
Vooraf aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
De vereniging Ondernemers in Geschiedenis heet Marie-Cécile van Hintum welkom als nieuw lid. Marie-Cécile is historica en germaniste. Ze is gespecialiseerd in biografisch en familieonderzoek en de Tweede Wereldoorlog.
Na haar studies Duits en geschiedenis (Duitslandstudies) en een loopbaan in de arbeidsbemiddeling begon zij in 2010 als zelfstandig onderzoeker voor instellingen en particulieren. Marie-Cécile schreef het boek Lokerman over het tragische oorlogsverhaal van een Limburgse verzetsman die verraden werd. Ook is zij coauteur van het Vrouwenlexicon en van meerdere publicaties over de oorlog. Ze recenseert historische non-fictie.
Als onderzoeker heeft zij verder bijzondere belangstelling voor (vrouwelijk) daderschap in de Tweede Wereldoorlog. Zij werkt aan een boek over dit onderwerp.
Informatie over haar activiteiten als zelfstandig historicus vindt u op haar bureaupagina op deze website.
Vrijdag 22 april van 9.00 tot 9.40 uur is er weer een online koffierondje voor Ondernemers in Geschiedenis en hun introducées. Aanmelden kan bij Christiaan Stam (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.). Hij stuurt je van tevoren een link voor de Zoom-meeting.
Er is in principe elke maand een online ‘Op de koffie bij …’. Ook zin in zo’n inspirerend begin van de week? Kijk dan op de Agenda voor meer data van deze virtuele koffietafel.
De vereniging van Onderemers in Geschiedenis staat open voor vrijgevestigde historici. Een kennismakingslidmaatschap kost slechts 35 euro en kan worden aangevraagd via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Dinsdag 30 augustus van 9.00 tot 09.45 uur is er weer een online koffierondje voor Ondernemers in Geschiedenis en hun introducées. Aanmelden kan bij ons verenigingslid Daniël Metz (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.). Hij stuurt je dan van tevoren een koffieochtend-Teams-link.
Er is in principe elke maand een online ‘Op de koffie bij …’. Ook zin in zo’n inspirerend begin van de week? Kijk dan op de Agenda voor meer data van deze virtuele koffietafel.
De vereniging van Onderemers in Geschiedenis staat open voor vrijgevestigde historici. Een kennismakingslidmaatschap kost slechts 35 euro en kan worden aangevraagd bij secretaris Rogier Overman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
.
In 2022 verhuisde de vrouwenopvanglocatie van de stichting Moviera van Oosterbeek naar Arnhem-Zuid. De verhuizing betekende het einde van een tijdperk. In 1966 werden in Oosterbeek de eerste vrouwen en kinderen opgevangen in wat toen nog de Paula Stichting heette. Heel wat ongehuwd zwangere vrouwen bevielen daar van hun kind én deden er afstand van. Vanaf 1972 waren het steeds vaker slachtoffers van huiselijk geweld die naar Oosterbeek kwamen. De vrouwen kwamen voor hulp, maar droomden ook van een veilige, zelfstandige toekomst.
Tienduizenden vrouwen en kinderen vonden tussen augustus 1966 en januari 2022 een tijdelijk onderkomen aan de Nico Bovenweg 44 in Oosterbeek. Van 1966 tot 1978 waren dat een kleine 900 ongehuwd zwangere vrouwen en iets meer baby’s. Tussen 1972 en 2022 waren dat ruim 10.000 moeders en 13.000 kinderen, allen slachtoffer van huiselijk geweld.